Przedawnienie Roszczenia o Zachowek – Najważniejsze Fakty i Terminy

Zachowek jest jednym z najistotniejszych uprawnień przysługujących spadkobiercom pominiętym w testamencie lub otrzymującym zbyt małą część spadku. Dla wielu osób jednak kluczowe okazuje się przedawnienie roszczenia o zachowek, gdyż ustawa nie pozostawia w tym zakresie dowolności i ściśle wskazuje, w jakich ramach czasowych można zgłaszać swoje żądania. W niniejszym artykule wyjaśnimy, czym w praktyce jest przedawnienie, jak liczyć terminy oraz na co zwrócić uwagę, aby nie utracić należnego nam prawa.

Czym jest zachowek i kto jest do niego uprawniony?

Zachowek to forma zabezpieczenia interesów spadkobierców ustawowych, którzy nie zostali uwzględnieni w testamencie lub dostali zbyt mały udział w spadku. Ma on chronić przede wszystkim osoby najbliższe spadkodawcy – głównie dzieci (także adoptowane), małżonka oraz w niektórych przypadkach rodziców. Prawo do zachowku nie wynika z wyłącznie woli spadkodawcy, lecz ma charakter ustawowy.

Najczęściej spotykane sytuacje, w których pojawia się roszczenie o zachowek, to:

• Pominięcie w testamencie któregoś z dzieci spadkodawcy.
• Nadmierne uprzywilejowanie jednego spadkobiercy kosztem innych.
• Przekazanie znacznej części majątku w drodze darowizny na rzecz jednej osoby i jednoczesne ograniczenie uprawnień pozostałych.

Ważne jest, by nie mylić zachowku z dziedziczeniem ustawowym: nawet jeżeli ktoś decyduje się na spisanie testamentu, część majątku powinna w określonych przypadkach zostać przekazana najbliższym. Jeżeli tak się nie stało – mogą oni wystąpić z roszczeniem o zapłatę. Często jednak decydującym czynnikiem jest przedawnienie roszczenia o zachowek, które sprawia, że po upływie określonego terminu mogą już nie przysługiwać żadne realne środki prawne w celu wyegzekwowania należnej sumy.

Jakie są zasady obliczania terminu przedawnienia?

Kwestia przedawnienia w prawie cywilnym ma za zadanie wprowadzić pewien porządek i zapobiegać sytuacjom, w których roszczenia mogą być dochodzone w nieskończoność. Zgodnie z art. 1007 Kodeksu cywilnego, termin na dochodzenie roszczenia o zachowek upływa po pięciu latach. Kluczowe znaczenie ma przy tym ustalenie, od kiedy liczyć ten okres.

1. Otwarcie spadku
   W prawie spadkowym momentem kluczowym jest otwarcie spadku, czyli chwila śmierci spadkodawcy. To właśnie od tego dnia liczone są wszelkie terminy dotyczące nabycia spadku, odrzucenia czy ewentualnego ubiegania się o zachowek.
2. Odczytanie (ogłoszenie) testamentu
   Jeśli spadkodawca pozostawił testament, termin przedawnienia może być wiązany z chwilą otwarcia i ogłoszenia tego dokumentu. W praktyce przyjmuje się jednak, że punktem wyjścia dla oceny czy roszczenie jest przedawnione, nadal pozostaje data śmierci spadkodawcy.
3. Uprawomocnienie się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku
   Istotnym zagadnieniem jest także data, w której orzeczenie o stwierdzeniu nabycia spadku lub dział spadku stają się prawomocne. Dla zachowania możliwości dochodzenia swoich praw warto złożyć roszczenie jeszcze przed uprawomocnieniem się takich decyzji, jednak to moment śmierci spadkodawcy ma zazwyczaj największe znaczenie przy liczeniu upływu pięcioletniego terminu.

Co bardzo ważne, przedawnienie roszczenia o zachowek nie oznacza, że roszczenie przestaje istnieć. Staje się ono roszczeniem naturalnym, które nie może być jednak skutecznie dochodzone przed sądem. Mimo to, jeśli dłużnik dobrowolnie je spełni, nie może następnie żądać zwrotu ze względu na przedawnienie.

Skutki przedawnienia roszczenia o zachowek i jak się przed nim chronić?

Przedawnienie roszczenia o zachowek (używane w różnej liczbie przypadków, ale wciąż zachowujące swój sens) ma daleko idące konsekwencje. Jeżeli uprawniony do zachowku nie dochowa pięcioletniego terminu, nie będzie w stanie skutecznie dochodzić swojego prawa na drodze sądowej. Nie oznacza to, że roszczenie zupełnie znika, jednak jego egzekwowanie staje się w praktyce niemożliwe, o ile dłużnik nie zechce z własnej woli zaspokoić naszego żądania.

W celu uniknięcia przedawnienia, warto:

1. Monitorować upływ czasu – jeśli zamierzamy podjąć działania prawne, najlepiej zrobić to najszybciej, jak to możliwe.
2. Zgromadzić niezbędne dokumenty – wniosek do sądu o zapłatę zachowku powinien być dokładnie uzasadniony i poparty dowodami wskazującymi na przysługujące nam prawo.
3. Korzystać z pomocy profesjonalistów – w przypadku skomplikowanych spraw spadkowych, zwłaszcza gdy wchodzi w grę wysoka wartość majątku, warto zwrócić się do kancelarii prawnej, aby uniknąć błędów w obliczeniach terminów i w formalnościach.

Obecność regulacji o przedawnieniu wynika z dążenia do stabilizacji stosunków prawnych. Gdyby nie istniał czasowy limit na wnoszenie roszczeń, mogłoby dochodzić do ciągnących się latami sporów, które utrudniałyby normalne funkcjonowanie osobom dziedziczącym i uniemożliwiały pewne dysponowanie majątkiem.

Częste pytania dotyczące procedury sądowej

Sprawy o zachowek trafiają do sądu, jeśli strony nie są w stanie polubownie ustalić sposobu rozliczenia. W toku procesu sąd ocenia wartość spadku, uwzględniając ewentualne darowizny, a także koszty związane z pogrzebem czy zadłużeniem. Ostatecznie, sąd orzeka, w jakiej wysokości należy się zachowek osobie uprawnionej i który spadkobierca lub obdarowany powinien go zapłacić.

W procesie tym, kluczowe jest jednak, abyśmy nie spóźnili się z dochodzeniem naszych praw. Jeżeli pozwany powoła się na przedawnienie roszczenia o zachowek, sąd może oddalić powództwo. Wniosek o zachowek zawsze powinien więc zostać złożony w odpowiednim czasie, najlepiej jeszcze przed zakończeniem pięcioletniego okresu od dnia otwarcia spadku.

Gdzie szukać pomocy?

Prawo spadkowe, w tym zagadnienie takie jak przedawnienie roszczenia o zachowek, potrafi być dla osób niezwiązanych z prawniczym światem dość skomplikowane. Warto pamiętać, że konsultacja z radcą prawnym lub adwokatem może znacząco ułatwić przejście przez cały proces, począwszy od zgromadzenia dokumentacji, po reprezentację w sądzie.

Dobrym źródłem wiedzy są także artykuły i opracowania eksperckie w Internecie. Więcej informacji na temat przedawnienie roszczenia o zachowek można znaleźć na blogach prawniczych, gdzie specjaliści w przystępny sposób wyjaśniają przepisy, podając przy tym konkretne przykłady z życia wzięte.

Podsumowanie

Przedawnienie roszczenia o zachowek to zagadnienie, z którym musi liczyć się każdy, kto powołuje się na prawo do uzyskania zachowku. Aby nie utracić możliwości dochodzenia swoich praw, trzeba pamiętać o pięcioletnim terminie i jak najwcześniej podjąć odpowiednie kroki formalne. Termin ten liczony jest przeważnie od dnia otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy). Jeśli zależy nam na uniknięciu nieporozumień i błędów, dobrze jest zasięgnąć porady prawnika, który oceni, czy nie doszło już do przedawnienia i doradzi, jakie dokumenty złożyć oraz jak przygotować się do ewentualnej sprawy sądowej.

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że przedawnienie roszczenia o zachowek nie niweczy automatycznie samego roszczenia, ale uniemożliwia jego skuteczne dochodzenie w sądzie. Dłużnik wówczas może podnieść zarzut przedawnienia, a sąd powinien uwzględnić go z urzędu (gdy zostanie prawidłowo zgłoszony). Jeśli jednak dłużnik zdecyduje się dobrowolnie wypłacić należną kwotę, wówczas nie będzie mógł jej żądać z powrotem.
Dowiedz się więcej na: tomaszwalczak.pl